Kannada Poetry- ಪ್ರೀತಿ ಪದ್ಯಗಳು

ಈ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳೇ ಆದುವು. ಎಲ್ಲೋ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ, ಮನದಾಳದಲ್ಲಿ, ಕಾಗದಗಳ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಇವುಗಳನ್ನು ಹೆಕ್ಕಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ತಂದಿದ್ದೇನೆ.


***

ಈ ಬರದ ಬೇಗೆಯಲ್ಲೂ
ಬೋಳು ಮರದ ಮೇಲೆ
ಕೂತು ಹಾಡುತ್ತ ಮೈ
ಮರೆಯುವ ಕೋಗಿಲೆ
ಎಂಥ ಸುಳ್ಳುಗಾರ, ಅಲ್ಲವೆ?

***
ಎದುರು ಮನೆಯ ಹುಡುಗ
ಆಕೆಯನ್ನು ಕಡೆಗಣ್ಣಿನಿಂದಲೂ
ನೋಡದೆ ಹೂ ಗಿಡಗಳಿಗೆ
ನೀರೆರೆಯುವುದ ಕಂಡಾಗಲೆಲ್ಲಾ
ಆಕೆಗೆ
ಆ ಗಿಡಗಳಲ್ಲಿ
ಹೂವಾದರೂ ಆಗಿರಬೇಕಿತ್ತು
ಎನಿಸುತ್ತಿತ್ತು.


***
ಪ್ರೀತಿಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ
ಹೂ ಕೊಟ್ಟವನನ್ನು
ಗುಮಾನಿಯಿಂದ ನೋಡು
ಏಕೆಂದರೆ, ಇಂದಲ್ಲ ನಾಳೆ
ಖಂಡಿತ ಈ ಹೂವು ಬಾಡುತ್ತದೆ.


***
ಗೆಳತಿ,
ಹೂಗಳು ಮತ್ತು ಮೋಡಗಳು
ನಿನ್ನ ಸವತಿಯರಾಗಬೇಕಾದರೆ
ಕವಿಯೊಬ್ಬನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗು.


***
ಅಂಗೈ ನೋಡಿ
ಭವಿಷ್ಯ ಹೇಳುತ್ತೇನೆಂದು
ಹುಡುಗಿಯಕೈ ಹಿಡಿದ ಹುಡುಗನಿಗೆ
ಕಾಲವೇ ಭ್ರಮೆ ಎನ್ನಿಸಿ
ಸಮಯ ಹಾಗೇ ನಿಂತುಬಿಡಲಿ
ಎಂದುಕೊಂಡನಂತೆ.


***
ಹೂವಲ್ಲಿ ದುಂಬಿ
ಮಧು ಹೀರುವುದನ್ನು
ಪ್ರೇಮಕ್ಕೂ ಮತ್ತೊಂದಕ್ಕೂ
ಕವಿಯೊಬ್ಬಹೋಲಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ
ಇದಾವುದರ ಪರಿವೆಯಿಲ್ಲದೆ
ಆ ದುಂಭಿ ತನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆ
ತುಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾಯಕ
ಮುಂದುವರೆಸಿತ್ತು.

***
ಪ್ರೇಮದ ಮುಸುಕಿನಲ್ಲಿ
ಕಾಮ ಬೆಚ್ಚಗೆಅಡಗಿ
ಕೂತಿರುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವ
ಫ್ರಾಯ್ಡ್ ಹೇಳಿದ ಸತ್ಯ
ತಿಳಿದ ನಂತರ
ನನ್ನ ಗೆಳೆತಿಯೊಂದಿಗೆ
ಪ್ರೀತಿಯ ಮಾತಾಡಲು
ಹೋದರೂ ಮೈಯೇಕೋ
ಬೆವರುತ್ತದೆ.

***
ಆ ಹುಡುಗ
ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿ
ಅವಳೆದುರು ಭಾಷಣ ಹೊಡೆಯುವಾಗ
ಆಕೆಗೆ ಅವಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು
ಎಲ್ಲರಂತೆ ಅವಕಾಶವೇ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ.

***

ನಲ್ಲೆಯ ರಮಿಸಲು
ಗಿಡದಲ್ಲಿ ನಗುವ ಗುಲಾಬಿ
ಮುರಿದು ಮುಡಿಯಲ್ಲಿ
ಮುಡಿಸುವ ಬದಲು
ಅವಳನ್ನೇ ಗುಲಾಬಿ ತೋಟಕ್ಕೆ
ಕರೆದೊಯ್ಯುವವ
ನಿಜವಾದ ಪ್ರೇಮಿ.

***

ಗೆಳೆತನದಲ್ಲಿ ಸುಖವಾಗಿದ್ದ
ಹುಡುಗ ಹುಡುಗಿ
ಅವರಿಗರಿವಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರೇಮಿಸತೊಡಗಿ
ಅನಿವಾರ್ಯವೆಂಬಂತೆ ಮುದುವೆಯಾಗಿ
ಎಲ್ಲರಂತೆ ಗಂಡಹೆಂಡಿರಾದದ್ದು
ಅವರ ಬದುಕಿನ ದುರಂತ.

***

Kannada poetry- ಎರಡು ರಷಿಯನ್ ಪದ್ಯಗಳು

ರಷಿಯನ್ ಕವಿ ಲಿಯೊನಿಡ್ ಮಾರ್ಟಿನೋನ ಈ ಪದ್ಯಗಳು ನನಗಿಷ್ಟವಾಗಿದ್ದವು. ನಾನು ಇವುಗಳನ್ನು ಅನುವಾದ ಮಾಡಿ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ನಿಮಗೂ ಇಷ್ಟವಾದರೆ ತಿಳಿಸಿ.

ನಾ ಹಕ್ಕಿಯಾಗಲಾರೆ

ನಾ ಹಕ್ಕಿಯಾಗಲಾರೆ
ಕೋಗಿಲೆಯೂ ಸಹ, ಗೆಳೆಯ

ನಿಮ್ಮ ಮನೆಯ ಕಿಟಕಿಯಲ್ಲಿ
ಊಹಿಸಿಕೋನನ್ನ,
ಖುಷಿಯಿಂದ ನನ್ನನ್ನು ಕಂಡ ತಕ್ಷಣ
ನೀನು ಹೇಳುತ್ತೀಯೆ
`ಅಯ್ಯೋ ಮುದ್ದಿನ ಮರಿ!
ಕಿಟಕಿಯನ್ನು ಬಡಿಯುತ್ತಿದೆಯಲ್ಲ!'

ಕಿಟಕಿಯ ಗಾಜನ್ನು ಬಡಿದೂ ಬಡಿದೂ
ನನ್ನ ರೆಕ್ಕೆಯೆಲ್ಲ ನೋವಾಗಿ
ನೀನು ಮೆಲ್ಲನೆ
ಒಂಚೂರು ಕಿಟಕಿ ತೆರೆದಾಗ
ಸುಸ್ತಾದ ನಾನು ನಿನ್ನ
ಅಂಗೈಯಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತೇನೆ.
`ಹೋ ಎಷ್ಟು ಚಂದ!'
ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತ, ಬೆಕ್ಕನ್ನು ಓಡಿಸಿ
ಒಣಗಿದ ರೊಟ್ಟಿಯ ಚೂರನ್ನು
ಗಂಟಲಿಗೆ ತುರುಕುತ್ತೀಯೆ
ನಾನು ತಿನ್ನಲಾಗದಿದ್ದರೂ.

`ಎಷ್ಟು ಚಂದ!' ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ
ಹೇಳುತ್ತ ನನ್ನ ಕೊಕ್ಕು, ಮೈಮೇಲೆಲ್ಲಾ
ಮುದ್ದಿನ ಮಳೆಗರೆಯುತ್ತೀಯೆ.

ನಾವು ಗುಲಾಮರಾಗಿಬಿಡುತ್ತೇವೆ……
……. ಎಷ್ಟೊಂದು ಮೂರ್ಖತನ!
ಇಲ್ಲ, ಎಂದಿಗೂ
ನಾ ಹಕ್ಕಿಯಾಗಲಾರೆ.

****
ಚಿತ್ರಗಾರ

ಒಬ್ಬ ಚಿತ್ರಗಾರ
ತನ್ನ ಮಗಳ ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸಿದ.
ಅವಳು
ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯ ಚಂದ್ರನಂತೆ
ತೇಲಿಹೋದಳು.
ತನ್ನ ಮಗನ
ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸಿದ
ಅವನು
ದ್ರಾಕ್ಷಾತೋಟದಲ್ಲಿನ
ಕೋಗಿಲೆಯಂತೆ ಹಾರಿಹೋದ
`ಎಂಥ ಅದ್ಭುತ ಕಲೆ!'
ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡರು ಚಿತ್ರಗಾರನ ಸ್ನೇಹಿತರು.
ಚಿತ್ರಗಾರ
ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸಿ
ಜನರಿಗೆಲ್ಲ ತೋರಿಸಿದ
ಜನ ಒಕ್ಕೊರಲಿನಿಂದ ಕೂಗಿದರು
`ಅದು ನನ್ನದೇ ಚಿತ್ರ!'

ಹುಲಿಯ ಜಾಡು ಅರಸಿ

ನಾವು ಭದ್ರಾ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟಿನ ಸಹಾಯಕ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಚೇರಿ ತಲುಪುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸಂಜೆ ಆರು ಗಂಟೆಯಾಗಿತ್ತು. ನಮ್ಮನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಲು ಎದುರಾದ ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಒಂದು ದಿನ ಮೊದಲೇ ಬಂದಿದ್ದ ಗೆಳೆಯರಾದ ರೇಣುಕಾ ಪ್ರಸಾದ್ ಮತ್ತು ಓಮರ್ ಕೈಸರ್ ಅವರ ಉಡುಪಿನಿಂದಾಗಿ `ಎಲ್.ಟಿ.ಟಿ.ಇ.'ಯವರಂತೆ ಕಂಡರು. ಆದರೆ ಕಾಡಿಗೆ ಅಂಥ ಉಡುಪೇ ಒಳ್ಳೆಯದು. ಹಿಂದಿನ ದಿನ ಅವರ ಜೀಪ್ನ ಚಕ್ರ ಕಾಡಿನ ಹಾದಿಯ ಕೊರಕಲೊಂದರಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡು ಬ್ಲೇಡ್ಗಳೇ ಬಗ್ಗಿಹೋಗಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನು ಶಿವಮೊಗ್ಗದಿಂದ ಬದಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದರು.
ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆ ನಡೆಸುವ `ಹುಲಿ ಸೆನ್ಸಸ್'ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ನಾವು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದೆವು. ನಮಗೆ ಅನುಮತಿ ಹಾಗೂ ಸಹಕಾರ ನೀಡಿದವರು ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ವನ್ಯಜೀವಿ ವಿಭಾಗದ ಉಪ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಧನಂಜಯರವರು. ಈ ಸಾರಿ ಹುಲಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಇತರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಣನೆಯೂ ನಡೆಸಲು ಸರ್ಕಾರ ಆದೇಶ ನೀಡಿತ್ತು. ನಾವು ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ ಆರು ಗಂಟೆಗೇ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯವರ ಜೊತೆ ಹೊರಡಬೇಕೆಂದು ಸಹಾಯಕ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಕರು ತಿಳಿಸಿದರು.
ನಾವು ಅಲ್ಲಿಂದ ಹದಿನೈದು ಕಿ.ಮೀ. ದಟ್ಟ ಕಾಡಿನ ಒಳಗಿರುವ ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿಯ `ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸ್'ನಲ್ಲಿ ಇರಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆವು. ಆ ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸ್ನಲ್ಲಿ ಮಲಗಲು ಏನೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಕರೆಂಟ್ ಇಲ್ಲ. ಊಟ ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಇರುವ ವಾಚರ್ಗಳು ಅವರಿಗೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಹಾರವೇ ನಿಮಗೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದರು. ಬದಲಿಗೆ ಇಲ್ಲೇ ಬಿ.ಆರ್.ಪಿ. ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸ್ನಲ್ಲಿದ್ದು ಬೆಳಗ್ಗೆಯೇ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೊರಡಿ ಎಂದರು. `ಬೇಡ ನಾವು ಕಾಡಿನಲ್ಲೇ ಇರಬೇಕೆಂದು ಬಂದವರು. ಅಲ್ಲೇ ಇರುತ್ತೇವೆ. ಪರವಾಗಿಲ್ಲ ಎಲ್ಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ' ಎಂದು ಹೇಳಿ ಬಿ.ಆರ್.ಪಿ.ಯಲ್ಲೇ ಅಕ್ಕಿ, ಗೋಧಿಹಿಟ್ಟು, ಎಣ್ಣೆ (ಸಂಶಯ ಬೇಡ, ಅಡಿಗೆಗೆ ಬಳಸುವ ಎಣ್ಣೆ), ಮೊಟ್ಟೆ, ಮೋಂಬತ್ತಿ ಮುಂತಾದುವನ್ನು ಕೊಂಡು ಹೊರಟೆವು.
ಕತ್ತಲ ಹಾದಿ. ಜೀಪ್ನಂತಹ ವಾಹನ ಮಾತ್ರ ಓಡಾಡಬಲ್ಲಂತಹ ರಸ್ತೆ. ಎತ್ತ ನೋಡಿದರೂ ದಟ್ಟ ಕತ್ತಲು. ವಾಹನಕ್ಕೆ ಧುತ್ತನೆ ಎದುರಾಗುವ ಕಾಡು ಹಂದಿ, ಜಿಂಕೆಗಳು. `ಹುಲಿ ಬಂದರೆ ಪರವಾಗಿಲ್ಲ, ಆನೆ ಎದುರಾದರೆ ಕಷ್ಟ ಸಾರ್' ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದ ಗಾರ್ಡ್ ಮಾತಿನಿಂದ ಎಲ್ಲ ಕತ್ತಲು ಜಾಗಗಳಲ್ಲೆಲ್ಲ ಆನೆಗಳು ನಿಂತಿವೆಯೆನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು.
ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿಯ ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸ್ ೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಕಟ್ಟಿಸಿರುವಂತಹುದು. ಎರಡು ಕೋಣೆಗಳಿವೆ. ಅದರ ಹಿಂದೆ ವಾಚರ್ಗಳು ಇರಲು ಮನೆಯೊಂದಿದೆ. ಕೆಲವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಆನೆಯೊಂದು ಈ ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸಿನ ಗೋಡೆಯನ್ನೇ ಕೆಡವಿಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ವಾಚರ್ಗಳು ಇರುವ ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿ, ಸಾವೆ ಮತ್ತು ತಡಸ ಮುಂತಾದ ಕ್ಯಾಂಪ್ಗಳ ಸುತ್ತಲೆಲ್ಲಾ ಕಂದಕ ತೋಡಿ ಆನೆಗಳು ಬರದಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.
ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲ ಸೆಲ್ ಫೋನ್ಗಳು ಡೆಡ್ ಆಗಿದ್ದು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷಕರ ಸಂಗತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಾಡಿನ ರಾತ್ರಿಯ ಶಬ್ದಗಳು ಕೇಳಲು ನನಗೆ ಇಷ್ಟ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಓಮರ್ ಗೆಸ್ಟ್ ಹೌಸಿನ ಹಿಂದೆ ಹೋಗಿ ಒಬ್ಬರೇ ಕೂತರು. ನಾವೂ ಸಹ ಸೇರಿಕೊಂಡೆವು.
ಮರುದಿನ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ೬ ಗಂಟೆಗೇ ತಯಾರಾಗಿದ್ದೆವು. ಗಾರ್ಡ್ ಬ್ಯಾಕ್ವಾಟರ್ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಬರೋಣ. ಪ್ರಾಣಿಗಳೇನಾದರೂ ನೀರು ಕುಡಿಯಲು ಬಂದಿರಬಹುದು ಎಂದ. ಹೊರಟೆವು. ಮಂಜಿನ ಆ ಮುಂಜಾನೆ ಎಷ್ಟು ನೀರವವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಪಿಸು ಮಾತೂ ಜೋರೆನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಶಾಂತ ನೀರಿನ ಮೇಲಿನ ಮಂಜು ಭೂಮಿಗೆ ಇಳಿದ ಮೋಡಗಳಂತೆನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಆನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು, ಲದ್ದಿಗಳಿದ್ದವು. ಕೆಲವು ಕಡೆ ಹುಲಿಯ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತೂ ಇದ್ದವು. ಆದರೆ ಅವು ಇಂದಿನದಲ್ಲ ನಿನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆಯವಿರಬೇಕು ಎಂದ ಗಾರ್ಡ್. `ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ' ಎಂದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಆಶ್ಚರ್ಯದಿಂದ ನನ್ನಡೆಗೆ ನೋಡಿದರು. `ಹೌದು ಮತ್ತೆ. ನಿನ್ನೆ ರಾತ್ರಿ ಎಲ್ಲರ ಗೊರಕೆ ಸದ್ದು ಎಷ್ಟಿತ್ತು ಗೊತ್ತೇನು? ಆ ಸದ್ದಿಗೆ ಹುಲಿ ಆನೆಗಳು ಇವ್ಯಾವುದೋ ಇನ್ನೂ ಭಯಂಕರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕಾಡಿಗೆ ಬಂದಿವೆ ಎಂದು ಹೆದರಿ ಓಡಿ ಹೋಗಿರುತ್ತವೆ' ಎಂದೆ ನಗುತ್ತ. ಅನೆ, ಹುಲಿಯ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತುಗಳನ್ನು ಕ್ಯಾಮೆರಾದಲ್ಲಿ ಸೆರೆ ಹಿಡಿದು ಹೊರಟೆವು. ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಗಣತಿಗೆಂದು ಹೊರಟಿದ್ದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಫಾರೆಸ್ಟರ್ ಹಾಗೂ ಕುವೆಂಪು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಪರಿಸರ ಮತ್ತು ವನ್ಯಜೀವಿ ಅಧ್ಯಯನದ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಿಕ್ಕರು. ನಾವೂ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹೊರಟೆವು. ಅವರು ಹಿಂದಿನ ದಿನ ಒಂದು ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಮರಿಯನ್ನು ಕಂಡುದಾಗಿ ಹೇಳಿದರು.
ಗಣತಿಗೆಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹಾದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಅದು ಎರಡರಿಂದ ಐದು ಕಿ.ಮೀ.ವರೆಗೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಎದುರಾಗುವ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಅಥವಾ ಅವುಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಹಾಗೂ ಲದ್ದಿಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಣತಿಯಾದ ನಂತರ ಇದೇ ರೀತಿ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೂರು ದಿನ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಗಣನೆ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಮಧ್ಯಾಹ್ನದವರೆಗೂ ಗಣನೆಕಾರ್ಯ ನಡೆಸಿದ ನಂತರ ಸಾವೆ ಕ್ಯಾಂಪಿಗೆ ಹೋಗೋಣವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆವು. ಹಿನ್ನೀರಿನ ದಡದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಾವೆ ಕ್ಯಾಂಪ್ ಇನ್ನೂ ದಟ್ಟ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದೆ. ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡೆವು. ಹಿನ್ನೀರಿನ ದಡದಲ್ಲೇ ಇರುವುದರಿಂದ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಂಪಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ಮುನ್ನೂರು ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ ಬೋರ್ವೆಲ್ ಇತ್ತು. ಅದರ ಹ್ಯಾಂಡಲ್ ಬಗ್ಗಿಹೋಗಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾ ವಾಚರ್ ಇಮ್ರಾನ್ ಅದನ್ನು ಆನೆ ಬಗ್ಗಿಸಿಹಾಕಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದ. ಅಂತಹ ಆನೆಯ ಕೈಗೆ ನಮ್ಮ ಕೈಕಾಲು ಸಿಕ್ಕಲ್ಲಿ ಗತಿಯೇನೆಂದು ಯೋಚಿಸಿ ನಡುಕ ಹುಟ್ಟಿಸಿತ್ತು.
ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಸಹಾಯಕ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಜೊತೆ ಕಾಡಿನ ಬಗ್ಗೆ, ಹುಲಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಾಗೂ ಆನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡಿದೆವು. ಭದ್ರಾ ಅರಣ್ಯ ಅಭಯಾರಣ್ಯವಾದನಂತರ ಮರ ಕಡಿಯುವುದು ಇಲ್ಲವಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ಐನೂರು ಚದರ ಕಿ.ಮೀ. ಇರುವ ಭದ್ರಾ ಹುಲಿ ಅಭಯಾರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು ಹುಲಿಗಳು ಹಾಗೂ ಇನ್ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆನೆಗಳಿವೆ ಎಂದರು. ಜಿಂಕೆಗಳಂತೂ ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟಿವೆ. ಅವರ ಬಳಿ ಸದಾ ಲೋಡೆಡ್ ರೈಫಲ್ ಇರುತ್ತದೆ. ಏನೂ ಇಲ್ಲದೆ ಓಡಾಡುತ್ತಿರುವ ನಮ್ಮದು ದುಸ್ಸಾಹಸವೇ ಎನ್ನಬಹುದು. ಇದುವರೆಗೂ ಅಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲೆ ಹುಲಿಗಳು ದಾಳಿಮಾಡಿಲ್ಲ. ಕೆಲವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ರೇಂಜ್ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬರನ್ನು ಒಂಟಿ ಸಲಗವೊಂದು ಕೊಂದುಹಾಕಿರುವ ವಿಷಯವನ್ನು ಗೆಳೆಯನೊಬ್ಬ ಹೇಳಿದ್ದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಕೆಲಕ್ಷಣ ಮೌನವಾಗಿಸಿತು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಬೊಂಬಿನ ಮೆಳೆಗಳು. ಹೋದ ವರ್ಷ ಹೂಬಿಟ್ಟಿದ್ದುದರಿಂದ ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಬೊಂಬುಗಳ ಒಣಗಿರುವುದು ಕಾಣುತ್ತಿತ್ತು. ಕೆಲವಂತೂ ನೂರು ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಉದ್ದವಿದ್ದವು ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾವೆಯಲ್ಲಿ ಊಟ ಮುಗಿಸಿ ಸುಕಾಲ ಹಟ್ಟಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದೆವು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವೂ ಯಾವುದಾದರೂ ಪ್ರಾಣಿ ಎದುರಾಗುತ್ತದೆಯೇ ಎಂದು ಎದುರು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆ ದಿನ ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿಯಲ್ಲೇ ತಂಗಿ ಮರುದಿನ ಗಣತಿಗೆ ಆನೆಗುಂಡಿಗೆ ಹೋಗಿ ನಂತರ ರಾತ್ರಿಗೆ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ತಡಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದೆಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆವು ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದೆವು.
ಆ ದಿನದ ಮುಸ್ಸಂಜೆಯನ್ನು ಸುಕಾಲಹಟ್ಟಿಯ ಕ್ಯಾಂಪಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ಐನೂರು ಮೀಟರ್ ದೂರವಿರುವ ಮಚಾನ್ನಲ್ಲಿ ಕಳೆಯಲು ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ನೀರಿನ ತಾವಿರುವುದರಿಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಬರಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಆದರೆ ನಾವು ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಕತ್ತಲಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಮೊದಲೇ ತಲುಪಿದ್ದ ಓಮರ್ ಕಾಡುಹಂದಿಯೊಂದು ಮಚಾನ್ನ ಬಳಿಯೇ ಓಡಾಡುತ್ತಿತ್ತು ನಾವು ಬರುವಾಗ ನಮ್ಮ ಸದ್ದಿಗೆ ಓಡಿಹೋಯಿತೆಂದು ಹೇಳಿದ. ಮಚಾನ್ನ ಸುತ್ತಲೂ ಸಹ ಕಂದಕ ತೋಡಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲ ಟಾರ್ಚ್ ಆರಿಸಿ ಮಚಾನ್ನ ಮೇಲೆ ಕಗ್ಗತ್ತಲಲ್ಲಿ ಮೌನವಾಗಿ ಕೂತಿದ್ದ ನಮಗೆ ರಾತ್ರಿಯ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೊಂದು ಶಬ್ದಗಳಿವೆ ಎನ್ನಿಸಿತ್ತು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ರಾತ್ರಿಯಾದಂತೆ ಮತ್ತೊಂದು ಜಗತ್ತೇ ಎಚ್ಚರಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಹಗಲು ಹೊತ್ತು ಕಾಡು ಎಷ್ಟು ಜೀವಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆಯೋ ರಾತ್ರಿ ಅಷ್ಟೇ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚೇ ಜೀವಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಿಕಾಡಾಗಳ ಗುಂಯ್ಗುಡುವ ಸದ್ದು, ಹಾರುವ ಗೂಬೆ ಅಥವಾ ಬಾವಲಿಗಳ ರೆಕ್ಕೆಯ ಪಟಪಟ ಸದ್ದು, ಪಕ್ಷಿಗಳ ಸದ್ದು, ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ಸರಸರನೆ ಓಡಾಡುವ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸದ್ದು....ಆ ಕತ್ತಲೆಯ ಜಗತ್ತಿನ ಜೀವಜಾಲದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುವಂತಿದ್ದರೆ ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ನಾವು ಟಾರ್ಚ್ ಬಿಟ್ಟಾಕ್ಷಣ ಆ ಪ್ರಾಣಿಪಕ್ಷಿಗಳು ಬೆದರುತ್ತವೆ, ಹೆದರಿ ಓಡುತ್ತವೆ. ಆಗ ನಾವು ಕಾಣುವುದು ಅವುಗಳ ಸಹಜ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲ. ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಕಾಣದೆ ನಿಗೂಢವನ್ನು ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಹಾಗೂ ಶಬ್ದವನ್ನೇ ಮನಸ್ಸಿನ ದೃಷ್ಟಿ ಪಟಲದ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ರೋಮಾಂಚನಕಾರಿಯಾದುದು ಅನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು.
ಮರುದಿನ ಆನೆಗುಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಫಾರೆಸ್ಟರ್ ಚೇತನ್ ಜೊತೆ ಗಣತಿಗೆ ಹೊರಟೆವು. ಅಲ್ಲಿ ಆನೆ ಖಂಡಿತಾ ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದೆವು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಎಳೆಯ ಬಿದಿರಿನ ಹಾಗೂ ಬೊಂಬಿನ ಮೆಳೆಗಳು, ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಆನೆಯ ಲದ್ದಿ, ಆಗ ತಾನೆ ಮುರಿದಂತಿರುವ ರೆಂಬೆಗಳು. ಆನೆಗೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ದಾರಿಯೇ ಬೇಡ. ತನ್ನ ದಾರಿ ತಾನೇ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆನೆ ಹೋಗಿರುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಲ್ಲಿ ಆನೆ ಇದ್ದರೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಘಾಟು ವಾಸನೆ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದಿದ್ದರು ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿ. ಅದು ಮುರಿದ ಎಲೆ, ರೆಂಬೆಗಳದಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಆನೆಯ ಮೂತ್ರದ್ದಾಗಿರಬಹುದು. ಘಾಟು ವಾಸನೆಯೇನೋ ಇದ್ದ ಹಾಗಿತ್ತು. ಆ ಎತ್ತರದ ಬಿದಿರ ಮೆಳೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಅಡಿ ದೂರದಲ್ಲಿ ಆನೆ ಇದ್ದರೂ ನಮಗೆ ಕಾಣದಷ್ಟು ದಟ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ಐದು ಕಿ.ಮೀ. ಚಾರಣ ತೀವ್ರ ಎದೆಬಡಿತದೊಂದಿಗೇ ನಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲೂ ಆನೆಗಳು ಎದುರಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಡೆ ಹುಲಿಯ ಹಾಗೂ ಕರಡಿಯ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಸಿಕ್ಕಿತು. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಲಂಗೂರ್ಗಳು ಮಲಬಾರ್ ಅಳಿಲುಗಳನ್ನು ಓಡಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಎರಡು ಮಲಬಾರ್ ಅಳಿಲುಗಳು ಅವುಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಒಣಗಿದ್ದ ಉದ್ದನೆ ಬೊಂಬಿನ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಹತ್ತಿರದ ಮರವೆಂದರೆ ಅದರಿಂದ ಸುಮಾರು ಐವತ್ತು ಅಡಿ ದೂರದಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ನಾವು ಊಹಿಸುವ ಮೊದಲೇ ಒಂದು ಅಲ್ಲಿಂದ ಮರಕ್ಕೆ ಹಾರಿತು. ಮತ್ತೊಂದು ಹಾರಬಹುದು ಎಂದು ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಹಿಡಿದು ಕಾಯುತ್ತಾ ನಿಂತರೆ ಆ ಅಳಿಲು ಹಾರುವ ಧೈರ್ಯ ಮಾಡಲೇ ಇಲ್ಲ. ನಾವು ಹೆಚ್ಚು ಹೊತ್ತು ನಿಲ್ಲುವ ಹಾಗೆಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಜೀಪಿನಲ್ಲಿ ತಡಸಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವಾಗ ಎದುರಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಾಯಿ ಜಿಂಕೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಸುಮಾರು ಒಂದು ವಾರದ ಮರಿ ರಸ್ತೆ ದಾಟುತ್ತಿರುವುದು ಕಾಣಿಸಿತು. ಜೀಪ್ ನೋಡಿದಾಕ್ಷಣ ತಾಯಿ ಜಿಂಕೆ ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಹಾರಿತು. ಆದರೆ ರಸ್ತೆಯ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕಂದಕವಿದ್ದುದರಿಂದ ಮರಿ ಜಿಂಕೆಗೆ ಹಾರಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕೂಗುತ್ತಾ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲೇ ಇನ್ನಷ್ಟು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಓಡಿತು. ನಾವು ಚಲಿಸದೇ ಅಲ್ಲೇ ನಿಂತೆದ್ದೆವು. ತಾಯಿ ಜಿಂಕೆ ವಾಪಸ್ಸು ಬಂದು ಮರಿಯನ್ನು ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ ಎಂದು. ಆದರೆ ತಾಯಿ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಮುಂದೆ ಹೋಗಿದ್ದ ಜಿಂಕೆ ಮರಿ ಕೂಗುತ್ತಾ ಮತ್ತೆ ಹಿಂದಿರುಗಿತು. ಬಹುಶಃ ಅದು ಜೀಪನ್ನು ನೋಡುತ್ತಿರುವುದು ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಇರಬಹುದು. ಅದು ಹೆದರಿಕೊಳ್ಳದೇ ಜೀಪ್ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೇ ಬಂದ ಅದರ ಮುಗ್ಧತೆ ಕಂಡು ಪಾಪವೆನ್ನಿಸಿತು. ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಕ್ಯಾಮೆರಾಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರತವಾದವು. ಜೀಪನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ, ಅದರ ತಾಯಿ ಬರಬಹುದು ಎಂದುಕೊಂಡು ಪ್ರಸಾದ್ ಜೀಪ್ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹಿಮ್ಮುಖ ಚಾಲಿಸಿದರು. ತಕ್ಷಣ ಬೆದರಿದ ಜಿಂಕೆ ಮರಿ ಓಡಿ ಪೊದೆಗಳ ಹಿಂದೆ ಮರೆಯಾಯಿತು. ಜೀಪ್ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಸರಿದನಂತರ ಬಲಭಾಗದಿಂದ ತಾಯಿ ಬಂದು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ನಮ್ಮೆಡೆಗೆ ನೋಡಿ ಮರಿಯಿದ್ದ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಓಡಿತು.
ಆ ದಿನ ಸಂಜೆ ಹಿನ್ನೀರನ ದಡದಲ್ಲೇ ಇರುವ ತಡಸ ಕ್ಯಾಂಪ್ ಸೇರಿದೆವು. ಭದ್ರಾ ಅಣೆಕಟ್ಟು ತುಂಬಿದ್ದುದರಿಂದ ಹಿನ್ನೀರು ಭರ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ದಡದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಜಿಂಕೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಯಗುರುತುಗಳು. ಆ ದಿನದ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತ ನಾವು ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರ ಸೂರ್ಯಸ್ತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಫೋಕಸ್ ಮಾಡುವುದರಲ್ಲೇ ನಾವು ಕೆಲ ಅತ್ಯಮೂಲ್ಯ ಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡುಬಿಡುತ್ತೇವೆ ಎನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಕ್ಯಾಮೆರಾ ಬದಿಗಿಟ್ಟು ಮೌನವಾಗಿ ಕೂತು ಪ್ರತಿಕ್ಷಣವನ್ನೂ ಅಸ್ವಾದಿಸುತ್ತಾ ಕೂತುಬಿಡಬೇಕು. ಕೆಂಬಾನಿನಲ್ಲಿ ಜೆಟ್ ಪ್ಲೇನೊಂದು ಬಿಳಿ ಗೆರೆಯನ್ನು ಎಳೆಯುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸಮಯವೂ ಆ ಜೆಟ್ ಪ್ಲೇನಿನ ವೇಗದೊಂದಿಗೆ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ ಎನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ಲೇನ್ ಮರೆಯಾಗುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕತ್ತಲು ಆವರಿಸತೊಡಗಿತು.
ಕಾಡಿನಲ್ಲಿನ ನಮ್ಮ ಕೊನೆಯ ರಾತ್ರಿಯದು. ಕಣ್ಣಿಗೆ ಹುಲಿಯೊಂದೂ ಬಿದ್ದಿರಲಿಲ್ಲ. `ನಾನು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ. ಒಂದು ಹುಲಿಯನ್ನೂ ನೋಡುವ ಅದೃಷ್ಟ ನನಗೇ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ' ಎಂದ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬರ ಮಾತು ನೆನಪಾಯಿತು. ಮರುದಿನ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಹೊರಡಬೇಕು. ಗಡಿಬಿಡಿಯಲ್ಲಿ, ವಾಹನಗಳ ಹೊಗೆ ಕುಡಿಯುತ್ತಾ, ಟ್ರಾಫಿಕ್ ಶಪಿಸುತ್ತಾ ಆಫೀಸಿಗೆ ಹೊರಡಬೇಕು. ಕಾಡಿನ ಜೀವಂತ ಶಬ್ದಗಳೆಲ್ಲಿ ನಗರದ ವಾಹನಗಳ ಕರ್ಕಶ ಹಾರ್ನ್ ಶಬ್ದಗಳೆಲ್ಲಿ! ರಾತ್ರಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಕಾಡಿನ ನಿಗೂಢ ಸದ್ದಿನಿಂದ ಎಚ್ಚರಾದಾಗ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಪಿಚ್ಚೆನ್ನಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

- ಜೆ. ಬಾಲಕೃಷ್ಣ
E-Mail: balakrishnaj@yahoo.com

ಪರಿಸರ ರಕ್ಷಣೆ: ಗಾಂಧೀಜಿ ಚಿಂತನೆ

ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಾಧಿಸುವ ಭರದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರ ನಾಶವಾಗುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಇವತ್ತು ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದೆ. ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧೀಜಿ ಅವರು ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತವಾದವರು. ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕಾಳಜಿ ಅನುಕರಣೀಯ, ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಸುಲಭ ಪರಿಹಾರ.
ಇಂದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಾಧನೆ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದೆ. ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಊಹಿಸಲೂ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಷ್ಟು ಪ್ರಗತಿ ವಿಜ್ಞಾನರಂಗದಲ್ಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಗತಿ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಭರದಲ್ಲಿ ಪರಿಸರವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಡೆಗಣಿಸಿದುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಇಂದು ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸವಾಲು ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಇದುವರೆಗಿನ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಿಂತ ಮಾನವ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾದ ಪ್ರಾಣಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಹೇಳುವಂತೆ ಭೂಮಿಯ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ಆರು ಸಾರಿ ಭೂಮಿಯ ಜೀವಸಂಕುಲಗಳು ನಿರ್ನಾಮವಾದ ಘಟನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿವೆ. ಆ ಆರೂ ಸಾರಿಯೂ ಜೀವ ಮತ್ತೆ ಪುಟಿದೆದ್ದಿದೆ. ಆದರೆ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಮಾನವನ ದುರಾಸೆ, ಅಜಾಗರೂಕತೆಯಿಂದ ನಡೆಯಬಹುದಾದ ದುರಂತಗಳಿಂದಾಗುವ ಜೀವಸಂಕುಲ ವಿನಾಶದಿಂದ ಬಹುಶಃ ಜೀವಸಂಕುಲ ಮತ್ತೆ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಹಾದಿಯನ್ನು ಅರಸುತ್ತಾ ಹೊರಟಲ್ಲಿ ನಾವು ನಮಗರಿವಿಲ್ಲದಂತೆ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯ ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸತೊಡಗುತ್ತೇವೆ. ಪರಿಸರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೆಂದಿಗಿಂತ ಈಗ ಗಾಂಧಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸ್ತುತರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಗಾಂಧಿ ಇಂದಿನ ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲ ಆಧುನಿಕತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೂ ಪರಿಹಾರ ದೊರಕಿಸಿಕೊಡಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈಗಿನ ಮನುಷ್ಯ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಗಾಂಧಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಇಷ್ಟು ಬೃಹದಾಕಾರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆಂದು ಯಾರೂ ಊಹಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಗಲೇ ಅವನ್ನೆಲ್ಲ ಕಂಡ ಮಹಾನ್ ದಾರ್ಶನಿಕ ಆತ. ಆತನ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳೇ ನಮಗಿಂದು ದಾರಿದೀಪಗಳಾಗಿವೆ. ಗಾಂದಿಗೆ ನೈತಿಕ ಬಲದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿತ್ತು ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಬೋಧಿಸು ತ್ತಿದ್ದುದನ್ನು ಅವರೇ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಅಸಹಕಾರ ಮನೋಭಾವವೆಂಬ ತೀರಾ ವೈಯಕ್ತಿಕ ನೈತಿಕತೆಯನ್ನು ಒಂದು ಬಲಿಷ್ಠ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದರು. ಅವರ ಹೋರಾಟ ಸತ್ಯದ ಆಧಾರವಾಗಿತ್ತು, ಅದಕ್ಕೇ ಅದನ್ನು ಸತ್ಯಾಗ್ರಹವೆಂದು ಕರೆದರು.
ಗಾಂಧಿ ಹೊರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದವರಾದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅರಿವಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕೆ ಅವರು ೧೯೦೯ರಲ್ಲೇ ತಮ್ಮ `ಹಿಂದ್ ಸ್ವರಾಜ್'ನಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ನಾಗರಿಕತೆಯನ್ನು ಬರಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದೆಂದರೆ `ಭಸ್ಮಾಸುರ'ನನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. `ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ನಾಗರಿಕತೆ `ಕೊಳ್ಳುಬಾಕ' ಸಂಸ್ಕೃತಿಯದಾಗಿದ್ದು ಅದನ್ನೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಎಂದುಕೊಂಡಿದೆ. ಪದಶಃ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಅದು ನಾಗರಿಕತೆಯೇ ಅಲ್ಲ' ಎಂದಿದ್ದರು. ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಮಾಜವೊಂದರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯೆಂದರೆ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಅಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ ಎನ್ನುವುದು. `ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನಂತೆ ನಮ್ಮ ದೇಶವೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗುವುದು ಯಾವಾಗ?' ಎಂದು ಒಬ್ಬರು ಕೇಳಿದ್ದಕ್ಕೆ, `ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ನ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಭೂಮಿಯ ಅರ್ಧ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೇ ಬರಿದಾಗಿವೆ. ಭಾರತ ಆ ರೀತಿ ಆಗಬೇಕಾದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಯಂತಹ ಇನ್ನೆಷ್ಟು ಗ್ರಹಗಳು ಬರಿದಾಗಬೇಕೋ' ಎಂದಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ದೋಚಿ ಬ್ರಿಟನ್ನ ಮಿಲ್ಲು ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. `ಅಂತಹ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬೇಡವೇ ಬೇಡ. ಮನುಷ್ಯನ ಆಸೆಗೆ ಕೊನೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ತನ್ನ ದುರಾಸೆಯನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪಶ್ಚಿಮದ ನಾಗರಿಕತೆ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಮೇಲೆ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ' ಎಂದಿದ್ದರು ಗಾಂಧಿ. `ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಈಡೇರಿಸುವಷ್ಟು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಆದರೆ ದುರಾಸೆಯ ಈಡೇರಿಕೆಯಷ್ಟಲ್ಲ' ಎಂಬ ಗಾಂಧಿಯ ಮಾತು ಈಗಷ್ಟೇ ಪ್ರಸ್ತುತವಲ್ಲ ಇನ್ನು ಸಾವಿರ ವರ್ಷ ಕಳೆದರೂ ಅಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಲಾರದು. ಗಾಂಧಿ ಮನುಷ್ಯನ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಮತ್ತು ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಭೂಮಿಯ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಈಗಿನವರಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅದರ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿರುವ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯನ್ನೂ ಗಮನದಲ್ಲಿರಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕೆನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಾನವರು ದುರಾಸೆಯ ಗುಲಾಮರಾಗಬಾರದೆಂದು ಅವರು ಸದಾ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು.

ಗಾಂಧೀಜಿ ಪರಿಸರ ಹಾಳಾಗುತ್ತಿರುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಏನನ್ನೂ ಹೇಳಿಲ್ಲ. ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಗಾಂಧಿಯ ಮಾತುಗಳಿಗಿಂತ ಅವರ ಆಚರಣೆಯೇ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ಒಮ್ಮೆ ಅವರನ್ನು ಜನರಿಗೆ ನಿಮ್ಮ ಸಂದೇಶ ಏನೆಂದು ಕೇಳಿದಾಗ `ನನ್ನ ಬದುಕೇ ಒಂದು ಸಂದೇಶ' ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಆ ಸಂದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯ ಅವನ ಎಂಥಹುದೇ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅವರು ಮನೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲ ಪರಿಸರವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಅವರು ಮೊದಲು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಮೊದಲ ಪ್ರಶ್ನೆ, `ನಿನ್ನ ಪಾಯಖಾನೆಯನ್ನು ನೀನೇ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲೆಯಾ?' ಅವರು ಸಬರಮತಿ ಆಶ್ರಮದ ಬಳಿಯ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಾಗ ಅವರು ಎಷ್ಟು ಬೇಕೋ ಅಷ್ಟೇ ನೀರನ್ನೇ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನದಿಯಲ್ಲಿ ನೀರು ಉಕ್ಕಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದರೂ ಅವರು ಅದನ್ನು ಅನವಶ್ಯಕವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. `ನದಿಯಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟು ನೀರಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಬಳಸಲು ಏಕೆ ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿರುವಿರಿ?' ಎಂದು ಒಮ್ಮೆ ಕೇಳಿದಾಗ, `ನದಿಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುತ್ತಿರುವ ನೀರೆಲ್ಲಾ ನನ್ನದಲ್ಲವಲ್ಲ್ಲಾ' ಎಂದಿದ್ದರು. ಅವರಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಗದಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಕಡಿಯುವುದು ಸಮಸ್ಯೆಯೇ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಅವರಿಗೆ ಯಾರಾದರೂ ಪತ್ರ ಬರೆದಲ್ಲಿ ಬೇರೆ ಕಾಗದ ಬಳಸದೇ ಆ ಪತ್ರದ ಹಿಂದೆಯೇ ಬರೆದು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಲಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಖಾಲಿ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಲವಾರು ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಅದನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು.
ಅವರ ಅಹಿಂಸಾಚರಣೆ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅನ್ವಯಿಸುವಂಥದಲ್ಲ. ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿನ ನಿರ್ಜೀವ ವಸ್ತುಗಳ ಮೇಲಿನ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯೂ ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆಯೇ ಆಗಿತ್ತು. ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಧನ್ಯತಾ ಭಾವದಿಂದ ನೋಡಬೇಕೆನ್ನುವುದೇ ಅವರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಹೇಗೆ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಜೀವವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲವೋ, ಅದೇ ರೀತಿ ಅವನಿಗೆ ಜೀವವನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವ ಹಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲವೆನ್ನುವುದು ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಸೇವಾಗ್ರಾಮ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಮರದ ಇಕ್ಕಳಗಳಿದ್ದು ಆಶ್ರಮದೊಳಗೆ ಬರುವ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲದೆ ಹಿಡಿದು ದೂರ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಒಮ್ಮೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಲೇಖಕ ಹಾಗೂ ಗೆಳೆಯ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಥಾಂಪ್ಸನ್ ಗಾಂಧಿಯವರ ಜೊತೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತ `ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿವೆ' ಎಂದು ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರಂತೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಒಂದರೆಕ್ಷಣ ಯೋಚಿಸಿ, `ಹೌದು ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿವೆ, ಆದರೆ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿವೆ' ಎಂದರಂತೆ.
ಪರಿಸರಸ್ನೇಹಿ ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಎಂದರೆ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳ ಪೂರೈಕೆಗೆ ಯಾವುದೇ ತೊಂದರೆಯಾಗದಂತೆ ಇಂದಿನವರ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದು. ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅಥವಾ ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಗಾಂಧಿಯ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ನವೀಕರಣಗೊಳಿಸಬಹುದಾದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ನವೀಕರಣ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಕನಿಷ್ಠ ಬಳಕೆ. ಗಾಂಧಿಯ ಈ ಆಲೋಚನೆ ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗೆಗೆ ಅಲ್ಲದೆ ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಧನ್ಯತಾ ಭಾವನೆಯಿಂದಲೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಅದು ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಆಲೋಚನೆಯೇ ಆಗಿದೆ. ಗಾಂಧಿ ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದರು, `ನನಗೆ ಪ್ರಕೃತಿಯದಲ್ಲದೆ ಮತ್ತಾವುದರ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯೂ ಬೇಡ. ಆಕೆ ನನ್ನನ್ನೆಂದೂ ನಿರಾಶಳನ್ನಾಗಿಸಿಲ್ಲ. ಆಕೆಯಲ್ಲಿ ಎಂಥದೋ ನಿಗೂಢತೆಯಿದೆ, ಅಚ್ಚರಿಯಿದೆ, ಆನಂದ ಪರವಶತೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ. ಅದರ ಮುಂದೆ ಮಾನವ ಎಷ್ಟು ಗೌಣನಲ್ಲವೆ? ಸುಂದರ ತಾರೆಗಳ ಕತ್ತಲ ಆಗಸವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ದಣಿಯದೆ ಅದೆಷ್ಟು ಸಾರಿ ಮೈಮರೆತಿಲ್ಲ! ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಅದೂ ಸಹ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸೌಂದರ್ಯದಂತೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿರಬೇಕು, ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಸರಳವಾಗಿರಬೇಕು ಹಾಗೂ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿರಬೇಕು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಭಾಷೆಯಂತೆ........ನಾನು ಸೂರ್ಯಾಸ್ತದ ಅದ್ಭುತವನ್ನು ಅಥವಾ ಚಂದಿರನ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿದಲ್ಲಿ, ನನ್ನ ಆತ್ಮ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಮೈಮರೆಯುತ್ತದೆ'.
ಗಾಂಧಿಯ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಅನವಶ್ಯಕ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಆಸ್ಪದವಿಲ್ಲ, ಸರಳ ಜೀವನವೇ ಎಲ್ಲ ಆಧುನಿಕತೆಯ ಮೂಲದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ. ಸರಳ ಜೀವನದಿಂದಲೇ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಸೀಮಿತ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯೂ ಸಾಧ್ಯ. ನಾವು ಏನನ್ನು ಪ್ರಕೃತಿಯಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತೀವೆಯೋ ಅದನ್ನು ಮರಳಿಸುವಂತಿರಬೇಕು. `ನಾವು ಪ್ರಕೃತಿಯ ವರದಾನವನ್ನು ನಮ್ಮ ಮನಸೋ ಇಚ್ಛೆ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು, ಆದರೆ ಆಕೆಯ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಯ ಮತ್ತು ಆದಾಯದ ಲೆಕ್ಕಗಳು ಸಮವಾಗಲೇಬೇಕು' ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕನಸನ್ನು ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ನೆಹರು ಇಬ್ಬರೂ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅದರ ಸಾಕಾರದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿತ್ತು. ೧೯೪೫ರಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಿಯವರು ನೆಹರೂಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ, `...... ಭಾರತವು ನಿಜವಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು ಆ ಮೂಲಕ ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಗಳಿಸಬೇಕಾದರೆ, ಜನರೆಲ್ಲ ಇಂದಲ್ಲ ನಾಳೆ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಬದುಕಬೇಕಲ್ಲದೆ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲ; ಗುಡಿಸಲುಗಳಲ್ಲದೆ ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಲ್ಲ ಎಂಬ ಸತ್ಯವನ್ನು ಮನಗಾಣಬೇಕು. ಇದರಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ವಿಶ್ವಾಸವಿದೆ. ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಜನರು ಸಹಬಾಳ್ವೆ, ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದ ಬದುಕಲಾರರು. ಅಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಅಸತ್ಯದ ಆಚರಣೆ ಬಿಟ್ಟರೆ ಅವರಿಗೆ ಅನ್ಯಮಾರ್ಗವಿಲ್ಲ. ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಗಳಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮನುಕುಲದ ವಿನಾಶ ಖಂಡಿತ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಬದುಕಿನ ಸರಳತೆಯಲ್ಲಿ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಗಳ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ಸಾಧ್ಯ. ಅಂಥ ಸರಳತೆಯನ್ನು ಚರಕ ಮತ್ತು ಅದು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಎಲ್ಲ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಜಗತ್ತು ಇಂದು ಅಡ್ಡದಾರಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದರೆ ನಾವು ಧೃತಿಗೆಡಬಾರದು. ಭಾರತವೂ ಸಹ ಜ್ವಾಲೆಯ ಕುಡಿಗೆ ಆಕರ್ಷಿತವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಸುತ್ತುತ್ತಾ ತನ್ನನ್ನೇ ಸುಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಪತಂಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅದೇ ದಾರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಬಹುದು. ಆದರೆ, ಅಂಥ ದುರಂತದಿಂದ ಭಾರತವನ್ನು ಆ ಮೂಲಕ ಇಡೀ ಜಗತ್ತನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ನನ್ನ ಕೊನೆಯುಸಿರಿನವರೆಗೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದು ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯ. ನನ್ನ ಮಾತಿನ ಸಾರಾಂಶವಿಷ್ಟೆ. ಮಾನವ ತನ್ನ ನಿಜ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಪಟ್ಟು ಸ್ವಾವಲಂಬಿಯಾಗಬೇಕು. ಅಂಥ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಆತ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರ......' ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದರು. ಇದನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಗಾಂಧಿಯ ಹಾದಿ ಎನ್ನಬಹುದು. ಆ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ನೆಹರೂರವರು `.....ಇಂಥ ಸಮಾಜದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದ ವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಅದು ಒಳಗೊಳ್ಳಬೇಕಿರುವ ವಿಷಯಗಳು ಯಾವುವು ಎಂಬುದೇ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿರುವ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಒಂದು ಗ್ರಾಮವು ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಅಹಿಂಸೆಗಳನ್ನೆ ಒಳಗೊಂಡಿರಬೇಕು ಎಂಬುದು ನನಗೆ ಅರ್ಥವಾಗದು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೆಂದರೆ, ಒಂದು ಗ್ರಾಮ ಬೌದ್ಧಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದಿದೆ. ಒಂದು ಹಿಂದುಳಿದ ಪರಿಸರದಿಂದ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧನೆ ಅಸಾಧ್ಯ. ಸಂಕುಚಿತ ಮನೋಭಾವನೆಯ ಜನರು ಹೆಚ್ಚು ಸುಳ್ಳರೂ ಹಿಂಸಾವಾದಿಗಳೂ ಆಗಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ಆಹಾರ, ಉಡುಪು, ವಸತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಗುರಿಗಳನ್ನು ನಾವು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಈ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವುಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತಗತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಾಧಿಸುವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ಸಾರಿಗೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಆಧುನಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಬೇಕು. ಇವುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಅನ್ಯಮಾರ್ಗವಿಲ್ಲ. ಇವೆಲ್ಲ ಬಡ ಗ್ರಾಮಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ? ಬೃಹತ್ ಅಥವಾ ಲಘು ಉದ್ದಿಮೆಗಳನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ವಿಕೇಂದ್ರಿಕರಿಸಬೇಕೆಂಬುದು ನನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ವಿದ್ಯುತ್ನಿಂದ ಇದು ಸಾಧ್ಯ. ಎರಡು ಬಗೆಯ ಅರ್ಥವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿದ್ದರೆ, ಒಂದನ್ನೊಂದು ಮೆಟ್ಟಿನಿಲ್ಲಬಹುದು ಅಥವಾ ಎರಡರ ನಡುವೆ ಸಂಘರ್ಷ ಸಾಧ್ಯ .......'. ಇದು ನೆಹರೂರವರು ಕಂಡಿದ್ದ ಹಾದಿ.
ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಹೇಳುತ್ತಾ ಗಾಂಧಿ, `ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣ ಮನುಕುಲಕ್ಕೇ ಶಾಪವಾಗುತ್ತದೆನ್ನುವ ಹೆದರಿಕೆ ನನಗಿದೆ. ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನ ದೋಚುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ, ವಿದೇಶಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಲ್ಲದಿರುವುದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ.... ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣದ ಭವಿಷ್ಯತ್ತು ಅಂಧಕಾರಮಯವಾಗಿದೆ..... ನನ್ನ ಯಂತ್ರಗಳ ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗೆ ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಇತರರನ್ನು ದೋಚುತ್ತಿರುವುದು ಯಂತ್ರಗಳಿಂದಾಗಿಯೇ..... ಈ ದಿನ, ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಜನ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡಲು ಈ ಯಂತ್ರಗಳು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಇದರ ಹಿಂದೆಯಿರುವುದು ದುರಾಸೆಯೇ ಹೊರತು ಶ್ರಮ ಉಳಿಸುವ ಅಥವಾ ಶ್ರಮ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಉದಾತ್ತ ಮನೋಭಾವವಲ್ಲ' ಎಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಗಾಂಧಿಯವರು ಎಂದಿಗೂ ಯಂತ್ರ ಅಥವಾ ವಿಜ್ಞಾನ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವು ಜನರ ಶೋಷಣೆಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಾಗಬಾರದು ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. `.....ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ, ಹಡಗು ನಿರ್ಮಾಣ, ಯಂತ್ರಗಳು ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಮೀಣ ಕುಶಲ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಸಾಗಬೇಕೇ ಹೊರತು ಅವು ಇತರರನ್ನು ಶೋಷಿಸುವಂತಾಗಬಾರದು. ನನ್ನ ಚರಕವೂ ಯಂತ್ರವೇ, ಆದರೆ ಅದು ಮತ್ತೊಬ್ಬರನ್ನು ಶೋಷಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ, ಬದುಕನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ' ಎಂದೊಮ್ಮೆ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಗಾಂಧಿಯವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಗೆಳೆಯನನ್ನಾಗಿ, ನಮ್ಮ ಪೋಷಕನನ್ನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕು. ಆದರೆ ಈಗಿನ ನಮ್ಮ ವಿಧಾನಗಳೆಲ್ಲಾ ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾದುವು. ಗಾಂಧಿಯ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಕನಿಷ್ಠ ಬಳಕೆ, ಸಂಸ್ಕರಣೆ, ಮರುಬಳಕೆ ಆಧಾರಿತ ಸುಸ್ಥಿರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬುನಾದಿಯದು.
ಅವರಿಗೆ ಮನುಕುಲದ ಹಾಗೂ ಪ್ರಕೃತಿ ಎರಡರ ಬಗೆಗೂ ಕಾಳಜಿಯಿತ್ತು. ಅವುಗಳ ಉನ್ನತಿಗೆ ಅವರು ಪ್ರೀತಿ ಪ್ರೇಮದ, ಶಾಂತಿಯ ಹಾಗೂ ಸಹಕಾರದ ಹಾದಿ ಅರಸಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ದ್ವೇಷ ಯುದ್ಧಗಳಿಗಿಂತ ಅವೇ ಹೆಚ್ಚು ಸುಸ್ಥಿರವಾದುವು. `ಮನುಕುಲವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿರುವುದು ಪ್ರೀತಿಯ ನಿಯಮ. ಅದೇ, ಹಿಂಸೆ ದ್ವೇಷಗಳೇ ರಾರಾಜಿಸಿದ್ದಿದ್ದರೆ ನಾವೆಂದೋ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿಬಿಡಬೇಕಿತ್ತು. ಆದರೂ ನಾಗರಿಕವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮನುಷ್ಯರು ಹಾಗೂ ದೇಶಗಳು ಸಮಾಜದ ತಳಹದಿಯೇ ಹಿಂಸೆಯೆನ್ನುವಂತೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು ತೀರಾ ದುರಂತ' ಎಂಬ ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು.

-ಜೆ. ಬಾಲಕೃಷ್ಣ
E-mail: j.balakrishna@gmail.com

ಅಂತರಗಂಗೆ- ನನ್ನ ಬ್ಲಾಗ್ ಪತ್ರಿಕೆ

ಬರದ ಬೇಗೆಯ ನನ್ನೂರಿನಲ್ಲಿ ಸದಾ ಜುಳುಜುಳುಗುಟ್ಟುವ ಗುಪ್ತಗಾಮಿನಿಅಂತರಗಂಗೆ. ವಿಜ್ಞಾನದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳೇನೇ ಇರಲಿ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿಗೂಢತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದ ನಿಸರ್ಗದ ಮಡಿಲು ಆ ತಾಣ. ಅದೇ ನನ್ನ ಬ್ಲಾಗ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಹೆಸರು. ಓದಿ ನಿಮ್ಮ ಅನಿಸಿಕೆ ತಿಳಿಸಿ - ಜೆ. ಬಾಲಕೃಷ್ಣ
balakrishnaj@yahoo.com